Chào bạn,
Tôi hiểu bạn đang quan tâm đến vấn đề hợp đồng lao động (HĐLĐ) không rõ ràng và có các điều khoản bất lợi. Đây là một vấn đề rất quan trọng vì HĐLĐ là cơ sở pháp lý bảo vệ quyền lợi của cả người lao động (NLĐ) và người sử dụng lao động (NSDLĐ). Dưới đây, tôi sẽ phân tích chi tiết về các khía cạnh của vấn đề này, giúp bạn hiểu rõ hơn và có hướng xử lý phù hợp:
1. Thế nào là Hợp đồng lao động không rõ ràng?
HĐLĐ được xem là không rõ ràng khi nó chứa đựng những yếu tố sau:
Ngôn ngữ mơ hồ, khó hiểu:
Sử dụng các từ ngữ chung chung, không định nghĩa rõ ràng các khái niệm, gây khó khăn trong việc giải thích và áp dụng.
Thiếu thông tin chi tiết:
Không đầy đủ các thông tin cơ bản như công việc phải làm, địa điểm làm việc, thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi, tiền lương, hình thức trả lương, thời hạn hợp đồng, điều kiện chấm dứt hợp đồng…
Nội dung mâu thuẫn:
Các điều khoản trong hợp đồng mâu thuẫn lẫn nhau, gây khó khăn trong việc xác định quyền và nghĩa vụ của mỗi bên.
Sửa đổi, bổ sung không rõ ràng:
Các điều khoản sửa đổi, bổ sung được ghi chép không rõ ràng, không ghi rõ nội dung sửa đổi, thời điểm có hiệu lực, dẫn đến tranh chấp.
Ví dụ:
“NLĐ phải thực hiện các công việc được giao.” (Công việc cụ thể là gì? Ai giao việc? Tiêu chí đánh giá hoàn thành công việc?)
“NSDLĐ có quyền điều chuyển NLĐ khi cần thiết.” (Điều chuyển đến đâu? Công việc mới là gì? Có phù hợp với năng lực của NLĐ không? Có tăng lương không?)
“NLĐ được hưởng các chế độ theo quy định của công ty.” (Quy định của công ty là gì? Có văn bản cụ thể không? NLĐ có được tiếp cận quy định này không?)
2. Thế nào là Điều khoản bất lợi trong Hợp đồng lao động?
Điều khoản bất lợi là những điều khoản trong HĐLĐ làm giảm quyền lợi hợp pháp của NLĐ so với quy định của pháp luật lao động hiện hành hoặc so với thỏa ước lao động tập thể (nếu có).
Các dạng điều khoản bất lợi thường gặp:
Lương và các khoản thu nhập:
Mức lương thấp hơn mức lương tối thiểu vùng.
Không trả lương làm thêm giờ, làm vào ngày nghỉ, ngày lễ theo quy định.
Các khoản phụ cấp, trợ cấp không rõ ràng, bị cắt giảm tùy tiện.
Hình thức trả lương không phù hợp (ví dụ: trả lương chậm, trả bằng hiện vật).
Quy định trừ lương không hợp lý (ví dụ: trừ lương do lỗi không gây thiệt hại, trừ quá tỷ lệ quy định).
Thời giờ làm việc, nghỉ ngơi:
Thời giờ làm việc quá số giờ quy định (quá 8 giờ/ngày hoặc 48 giờ/tuần).
Không đảm bảo thời gian nghỉ ngơi giữa ca, nghỉ hàng tuần, nghỉ lễ, tết.
Ép làm thêm giờ quá quy định.
Chấm dứt hợp đồng lao động:
Quy định về đơn phương chấm dứt HĐLĐ trái pháp luật (ví dụ: NSDLĐ được quyền chấm dứt HĐLĐ bất kỳ lúc nào mà không cần lý do).
Không trả trợ cấp thôi việc, mất việc làm theo quy định.
Yêu cầu bồi thường quá cao khi NLĐ đơn phương chấm dứt HĐLĐ hợp pháp.
Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp:
Không đóng hoặc đóng không đầy đủ các loại bảo hiểm cho NLĐ.
Trốn tránh trách nhiệm thanh toán các chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp.
Các điều khoản khác:
Hạn chế quyền tự do ngôn luận, quyền thành lập, gia nhập tổ chức công đoàn của NLĐ.
Yêu cầu NLĐ phải chịu các khoản chi phí không liên quan đến công việc.
Áp đặt các điều khoản phạt tiền, bồi thường thiệt hại quá nặng nề.
Quy định về trách nhiệm bảo mật thông tin quá rộng, gây khó khăn cho NLĐ sau khi chấm dứt HĐLĐ.
Ví dụ cụ thể về điều khoản bất lợi:
“NLĐ phải làm việc theo yêu cầu của công ty, kể cả ngày nghỉ, lễ tết mà không được hưởng thêm bất kỳ khoản tiền nào.” (Vi phạm quy định về trả lương làm thêm giờ, làm vào ngày nghỉ, lễ tết).
“Nếu NLĐ tự ý nghỉ việc trước thời hạn hợp đồng, phải bồi thường cho công ty một khoản tiền bằng 03 tháng lương.” (Có thể là bất lợi nếu không có căn cứ chứng minh thiệt hại thực tế của NSDLĐ).
“Công ty có quyền đơn phương chấm dứt HĐLĐ với NLĐ mà không cần báo trước và không cần lý do.” (Vi phạm quy định về đơn phương chấm dứt HĐLĐ của NSDLĐ).
3. Hậu quả của Hợp đồng lao động không rõ ràng và Điều khoản bất lợi:
Gây tranh chấp lao động:
Khi có tranh chấp xảy ra, việc giải quyết sẽ rất khó khăn do các điều khoản không rõ ràng, mâu thuẫn.
NLĐ bị thiệt hại về quyền lợi:
NLĐ có thể bị trả lương thấp hơn, làm việc quá giờ, không được hưởng các chế độ bảo hiểm, bị xử lý kỷ luật không đúng quy định…
NSDLĐ bị xử phạt:
Nếu bị phát hiện sử dụng HĐLĐ có điều khoản bất lợi, NSDLĐ có thể bị xử phạt vi phạm hành chính, thậm chí phải bồi thường thiệt hại cho NLĐ.
Ảnh hưởng đến môi trường làm việc:
Tạo ra sự bất bình đẳng, mất đoàn kết, giảm năng suất lao động.
4. Cách xử lý khi phát hiện Hợp đồng lao động không rõ ràng, điều khoản bất lợi:
Trước khi ký HĐLĐ:
Đọc kỹ từng điều khoản trong HĐLĐ.
Yêu cầu NSDLĐ giải thích rõ những điều khoản không hiểu.
Nếu phát hiện điều khoản bất lợi, đề nghị sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.
Tham khảo ý kiến của luật sư hoặc chuyên gia về lao động.
Sau khi đã ký HĐLĐ:
Thương lượng với NSDLĐ:
Gặp gỡ, trao đổi thẳng thắn với NSDLĐ để yêu cầu sửa đổi, bổ sung những điều khoản không rõ ràng, bất lợi.
Khiếu nại đến tổ chức công đoàn:
Nếu công ty có tổ chức công đoàn, bạn có thể khiếu nại để công đoàn đứng ra bảo vệ quyền lợi.
Khiếu nại đến cơ quan quản lý nhà nước về lao động:
Thanh tra Sở Lao động – Thương binh và Xã hội có thẩm quyền thanh tra, kiểm tra và xử lý các vi phạm về pháp luật lao động.
Khởi kiện tại Tòa án:
Nếu các biện pháp trên không có kết quả, bạn có quyền khởi kiện NSDLĐ tại Tòa án để bảo vệ quyền lợi của mình.
5. Các quy định của pháp luật liên quan:
Bộ luật Lao động năm 2019:
Quy định về HĐLĐ, tiền lương, thời giờ làm việc, nghỉ ngơi, bảo hiểm xã hội, chấm dứt HĐLĐ…
Nghị định 12/2022/NĐ-CP:
Quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, bảo hiểm xã hội, người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng.
Các văn bản hướng dẫn thi hành:
Thông tư, công văn của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội.
Lời khuyên:
Nâng cao hiểu biết về pháp luật lao động:
Tự trang bị kiến thức về quyền và nghĩa vụ của NLĐ để bảo vệ bản thân.
Lưu giữ các chứng cứ:
Giữ lại bản sao HĐLĐ, các văn bản liên quan đến quá trình làm việc (phiếu lương, quyết định điều chuyển, quyết định kỷ luật…), email, tin nhắn trao đổi với NSDLĐ… để làm bằng chứng khi cần thiết.
Tìm kiếm sự hỗ trợ pháp lý:
Khi gặp vấn đề phức tạp, nên tìm đến luật sư hoặc các tổ chức tư vấn pháp luật để được hỗ trợ kịp thời và đúng đắn.
Hy vọng những thông tin trên sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về HĐLĐ không rõ ràng và các điều khoản bất lợi. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào khác, đừng ngần ngại hỏi nhé!